Haberlerticaret ve e ticaret hukukuYazılıMAL STOKLAYARAK PİYASAYI ETKİLEME SUÇU VE PİYASA DÜZENLEME KURULU İHTİYACI

27/06/2022
https://www.aliyuksel-hilmiozalp.av.tr/wp-content/uploads/2022/07/MAL-STOKLAYARAK-PIYASAYI-ETKILEME-SUCU-VE-PIYASA-DUZENLEME-KURULU-IHTIYACI.jpeg.png
  1. Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Yasası’nın özel hükümler kitabında, topluma karşı suçlara ilişkin üçüncü kısmın ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçlar başlıklı dokuzuncu bölümünde 240.maddede düzenlenmiştir. Türk Ceza Yasası’nın “Mal veya hizmet satımından kaçınma” başlığını taşıyan 240.maddesine göre, “Belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” [1]Yasa koyucu, TCK m.240’da yer verdiği belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınma suçu ile kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olma ve bu suretle, ekonomik kuralların düzgün işleyişine engel olma, serbest rekabetin ve ekonomik kuralların işleyişinin bozulması ve kamunun güveninin sarsılması ve toplumda yaşayan bireylerin yaşam hakkının ihlaline neden olacak bir eylemi suç olarak düzenlemiştir.

    ESKİ VE YENİ YASA KARŞILAŞTIRILMASI

    5237 Sayılı Türk Ceza Yasası’nda 240.maddede düzenlenen Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu, 765 sayılı Türk Ceza Yasası’nın 401.maddesinin karşılığını oluşturmaktadır. 765 Sayılı Türk Ceza Yasası m.401’e göre; “Gıda maddeleri veya kamuya gerekli şeylerden:/ a)Halkın beslenmesi için gerekli et, ekmek, un, süt, tuz, şeker, yağ, peynir, zeytin veya benzeri gıda maddelerinin;/ b) Halkın ısınması, temizliği veya aydınlanması için gerekli madde veya eşyalarla her türlü yakıtın;/ c)Sağlığın korunmasında, tedavide ve tıbda kullanılan ilaç, kimyevi madde, alet ve diğer şeylerin;/ d)İnşaat, sanayi, ulaşım ve tarımda kullanılıp da fiyatları Bakanlar Kurulu, ilgili bakanlıklar ve diğer yetkili mercilerce tespit ve ilân edilen eşya veya maddelerin;/ e)Kamu için gerekliliği sebebiyle veya Devletin genel iktisadî ve malî siyaseti gereği olarak, fiyatları Bakanlar Kurulu veya ilgili bakanlıklar tarafından tespit ve ilân edilen mal, eşya, araç, gereç ve her türlü maddelerin;/ İmali, satımı, dağıtımı, depolanması veya her ne şekilde olursa olsun ticaretiyle uğraşan veya herhangi bir suretle kazanç amacı güden bir faaliyette bulunan kimse, bu erzak, madde, eşya veya malların satışından kaçınır, bunları saklar, kaçırır, satılmadığı halde satılmış gibi gösterir veya bunlardan satış fiyatları Bakanlar Kurulu, ilgili bakanlıklar veya yetkili mercilerce tespit edilenleri fazla fiyatla satar veya satışa arz ederse iki yıldan on yıla kadar hapis ve yetmişbeşbin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Ayrıca suç konusu mal veya eşyanın müsaderesine de karar verilir./ Yukarıdaki fıkrada yer alan erzak, madde, eşya veya malların resmî mercilere bildirilmesine ilişkin olarak Bakanlar Kurulu veya ilgili bakanlıklarca çıkarılan kararlara aykırı hareket eden veya gerçeğe aykırı beyanda bulunan kimse, fiil daha ağır cezayı gerektiren bir suç teşkil etmediği takdirde altı aydan iki yıla kadar hapis ve onbeşbin liradan yetmişbeşbin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Ayrıca bildirim dışı bırakılan malların müsaderesine de karar verilir./ Yukarıdaki fıkralarda yer alan fiil ve hareketler ikiden fazla kimse tarafından müştereken veya herhangi bir şirket veya teşekkül namına işlenirse birinci fıkradaki halde hapis cezası üç yıldan, ikinci fıkradaki halde bir yıldan az olamaz./ Suç konusu erzak, madde, mal veya eşyanın değeri az ise yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezalar yarısına, çok az ise üçte birine indirilir. Mükerrir olanlar hakkında bu fıkra hükmü uygulanmaz./ Soruşturmanın her safhasında bu maddede belirtilen ve suç konusu erzak, madde, mal veya eşyanın gerektiğinde satışına ve satışın en yakın belediye veya kamu kuruluşunca yapılmasına yetkili hâkim veya mahkemece karar verilir. Satış bedeli, mahkûmiyet halinde müsaderesine karar verilmek üzere dava sonuna kadar muhafaza edilir./ Bir kimse her ne şekilde olursa olsun yalan haber yaymak, duyurmak veya başka hileler kullanmak suretiyle birinci fıkradaki erzak, madde, mal veya eşyanın azalmasına, darlığına veya fiyatlarının artmasına sebep olursa, fiili daha ağır cezayı gerektiren bir suç teşkil etmediği takdirde iki yıldan on yıla kadar hapis ve yetmişbeşbin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilir. ”[2]

    765 Sayılı Türk Ceza Yasası’nda bulunan ve 5237 sayılı Türk Ceza Yasası’nda da benzer şekilde yer alan kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma suçu topluma karşı işlenen suçlar arasında, ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçların düzenlendiği bölümde yer almaktadır. Ekonominin dürüstlük kuralları içinde cereyan etmesi, toplumun ticari ilişkiler bakımından varlığını istediği güven ilişkisinin kurulmasının ve yaşatılmasının temel unsurlarındandır. Bulunması zorunlu güven ilişkisini sarsıcı, ihlal edici fiiller günümüzde ekonomik suç olarak adlandırılmakta ve cezalandırılmaktadır. Kamunun ihtiyacını karşılamak için belli malların satılması veya hizmetlerin sunulması gereklidir. Bu satım ve sunumun toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde zamanında ve süreklilikte gerçekleştirilmesini sağlamak Sosyal Devletin görevlerindendir. Devlet tarafından bizzat veya kişiler eliyle bu ihtiyaç gerçekleştirilecektir. Ancak kişilerin bu faaliyetleri gerçekleştirmeyerek kamu için acil ihtiyaçların ortaya çıkması toplumun ekonomik hayatın düzen içinde işlemesi esasına duyduğu güveni zedeleyecektir. Bu nedenle yasa koyucu tarafından bu nitelikteki filler yaptırıma tabi kılınmış ve bir suç olarak düzenlenmiştir.

    ÖNERİLER

    PİYASA DÜZENLEME KURULU İHTİYACI

    Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu düzenleyen TCK m.240’a göre, faile verilecek ceza altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıdır. Madde düzenlemesinin öngördüğü yaptırım miktarı nedeniyle hükmün açıklanmasının geri bırakılması veya erteleme kurumunun uygulanması söz konusu olabilecektir. Ayrıca verilecek ceza bir yıl veya bir yıldan az olacak olursa –kısa süreli hürriyeti bağlayıcı ceza söz konusu olacağından – TCK m.50 kapsamında cezanın seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi de mümkündür.

    Ayrıca, mal veya hizmet satımından kaçınma suçundan dolayı mahkûm olan kişi, işlemiş bulunduğu suç kasıtlı olduğundan, belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılır. Bu yoksunluklar, kişinin mahkûm olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar sürer (TCK m.53/1-2)34 35. TCK m.240’da yer alan mal veya hizmet satımından kaçınma suçu, bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenirse, TCK m.242 hükmü kapsamında tüzel kişi hakkında tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirinin uygulanması söz konusu olacaktır.

    Ancak bu cezai durumların yaşanmaması adına ve kamuya daha yaralı olabilmek; ticaret yapanların ve kamunun zarar görmesini engellemek amacıyla Piyasa Düzenleme Kurulu kurulabilir. İş bu durum mağduriyetlerin azalmasına sebep olacaktır.

    Yaşadığımız bu dönemde çok fazla karşılaştığımız mal stoklama ve piyasayı bu şekilde etkileme durumundan en fazla kamu etkilenmektedir. Kamumun mağduriyeti ise Sosyal Devlet İlkesi ’ne aykırı olacaktır. Bu sebeple de ortaya bir kurum ihtiyacı çıkmaktadır. Kanaatimizce, iş bu mağduriyetlerin ortadan kaldırılası açısından bu kurumun kurulması gerekmektedir. İçerik: Stj. Av. Elif KAYAALP


    [1] N.Centel/H.Zafer/Ö.Çakmut, Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul 2017.

    [2] Ş.Cin Şensoy, “Ekonomik Suç Kavramı ve Ekonomik Suçların Kriminolojik Özellikleri”, Prof. Dr. Çetin Özek Armağanı, İstanbul 2004.

Paylaş
Paylaş